Teknik pembibitan kakao secara generatif
Tanaman kakao dapat dipérbanyak sécara génératif dan végétatif. Namun sécara umum, pémbibitan kakao sécara génératif lébih séring dilakukan para pétani. Mungkin karéna dirasa lébih praktis.
Pérbanyakan génératif adalah téknik mémpérbanyak tanaman déngan ménggunakan biji. Sédangkan pérbanyakan végétatif biasanya ménggunakan séték, okulasi, cangkok atau kultur jaringan. Térdapat bébérapa kélébihan dan kékurangan pérbanyakan génératif dibanding végétatif.
Téknik génératif lébih praktis karéna bénih bisa disimpan dalam waktu lama, péngiriman bénih lébih fléksibél dan tanaman bérdiri kokoh karéna mémiliki akar tunjang. Hanya saja, déngan téknik ini sifat-sifat tanaman bélum téntu séragam dan bisa saja bérlainan déngan tanaman induknya.
Ada bébérapa tahapan yang pérlu dilakukan dalam pémbibitan kakao ménggunakan téknik pérbanyakan génératif. Tahapan-tahapan térsébut antara lain pényiapan bénih tanaman, pényiapan témpat pémbibitan kakao, pényémaian, pényiapan média tanam, pémindahan kécambah dan péméliharaan bibit.
Pényiapan bahan tanam
Hal pértama yang dilakukan dalam pémbibitan kakao adalah pényiapan bahan tanam. Bahan tanam bérupa biji dapat dipéroléh dari kébun produksi atau déngan pémbélian ké sumbér bénih térpércaya.
Untuk p̩ny̩diaan bahan tanam dari k̩bun produksi, tanaman induk yang akan digunakan s̩bagai sumb̩r b̩nih harus m̩m̩nuhi p̩rsyaratan antara lain kondisi tanaman s̩hat dan kuat, m̩miliki produktivitas tinggi, s̩rta b̩rumur antara 12 Р18 tahun.
Dari tanaman induk térsébut diambil buah yang sudah masak sémpurna. Buah yang sudah masak ditandai déngan pérubahan warna ménjadi kuning untuk buah yang kulitnya hijau atau ménjadi jingga untuk buah yang kulitnya mérah.
Buah-buah térsébut kémudian dipécah dan diambil bijinya. Biji yang digunakan sébagai bénih térlétak pada bagian poros atau téngah-téngah buah. Dalam satu buah umumnya hanya digunakan 20-25 biji saja.
Biji-biji térsébut kémudian dibérsihkan dari léndir (pulp) yang ménémpél. Caranya, campurkan sérbuk gérgaji atau abu gosok pada biji yang bérléndir. Kémudian rémas-rémas déngan tangan. Sétélah itu biji dicuci ménggunakan air méngalir untuk kémudian diangin-anginkan hingga kéring sélama 1 hari. Sétélah kéring biji siap untuk dikécambahkan.
Bila kita tidak m̩miliki sumb̩r tanaman untuk p̩mbibitan kakao, b̩nih bisa didapatkan d̩ngan m̩mb̩li. Kami m̩nganjurkan untuk m̩mb̩li b̩nih di Pusat P̩n̩litian Kopi dan Kakao, di J̩mb̩r. Bisa dip̩san s̩cara onlin̩. Satu butir b̩nih kakao di sana dijual s̩harga 500 Р750 rupiah t̩rgantung j̩nis klonnya.
Pényiapan témpat pémbibitan kakao
Sétélah bahan tanam atau bénih siap, langkah sélanjutnya dalam tahapan pémbibitan kakao adalah pényiapan bédéngan dan naungan. Bédéngan dan naungan sébaiknya dibuat di témpat yang méménuhi syarat témpat pémbibitan yang baik yakni dékat déngan sumbér air, témpatnya datar dan rata, dékat dari jangkauan, dan aman dari bérbagai gangguan.
Bédéngan pérsémaian dibuat déngan ukuran lébar 1,2 métér dan panjang maksimal 10 métér déngan arah mémbujur utara-sélatan. Tanah untuk bédéngan térsébut kémudian dibérsihkan dari gulma dan sisa-sisa pérakaran. Tanah dicangkul sédalam 30 cm untuk kémudian digémburkan, dihaluskan, dan diratakan.
Pada lapisan tanah yang sudah rata itu kémudian ditambahkan pasir sétébal 5 cm. Pénggunaan pasir dimaksudkan agar akar kécambah kakao lébih mudah dicabut saat pémindahan ké polibag. Agar pasir tidak longsor, tépi bédéngan harus dibéri dinding pénahan bérupa papan kayu, bambu, atau batu bata.
Bédéngan diléngkapi déngan naungan untuk ménghidarkan sémaian dari tériknya sinar matahari atau tétésan air hujan sécara langsung. Naungan dibuat dari daun kélapa, daun tébu, atau dari anyaman daun alang-alang. Naungan dibuat déngan tinggi tiang sébélah timur 1,5 métér dan di sébélah barat 1,2 métér.
Pényémaian bénih
Sétélah bénih dan bédéngan pérsémaian siap, tahapan pémbibitan sélanjutnya adalah mélakukan pényémaian bénih. Bénih-bénih kakao yang akan disémai térlébih dahulu diréndam dalam larutan formalin 2,5% sélama 10 ménit agar jamur tidak tumbuh.
Bénih kémudian dilétakkan di lapisan pasir déngan posisi bagian yang rata ménghadap ké bawah. Bénih ditékan ké dalam lapisan pasir séhingga kira-kira sépértiga bagian bénih térbénam dalam média pasir. Bénih disémai sécara bérjajar déngan jarak 2,5 x 5 cm.
Sétélah bénih sélésai disémai, bédéngan kémudian disiram déngan air untuk kémudian ditutup déngan daun alang-alang kéring yang sudah dicélupkan ké dalam larutan fungisida. Sémaian bénih disiram sétiap bagi dan soré dan sétélah 4-5 hari di pérsémaian, bénih kakao akan mulai bérkécambah dan harus ségéra dipindahkan ké pémbibitan polibag.
Pényiapan média tanam
Sétélah bénih kakao bérkécambah, bénih harus ségéra dipindahkan ké polibag. Polibag yang digunakan adalah polibag yang bérukuran 20 cm x 30 cm déngan tébal 0,08 mm. Polibag ini kémudian diisi déngan média tanam bérupa campuran tanah top soil, pupuk kandang, dan pasir yang télah diayak déngan pérbandingan 2:1:1. Péngisian média tanam dilakukan hingga 1-2 cm dari tépi batas atas polibag.
Polibag-polibag yang sudah térisi média tanam kémudian disusun di bawah naungan yang sudah disiapkan. Naungan pémbibitan polibag sérupa déngan naungan pérsémaian. Polibag disusun déngan pola ségitiga sama sisi déngan jarak 60 x 60 x 60 cm. Polibag yang sudah térsusun rapi kémudian disiram air hingga jénuh.
Pémindahan kécambah
Sétélah 4-5 hari di pérsémaian, bénih-bénih kakao sudah mulai bérkécambah. Bénih-bénih ini harus ségéra dipindahkan ké polibag yang sudah disiapkan. Dalam kégiatan ini, séléksi térhadap kécambah pérlu dilakukan untuk méndapatkan bibit yang bérkualitas. Kécambah-kécambah yang akarnya béngkok, pértumbuhannya lambat, dan kécambah yang sudah tumbuh lébih dari 14 hari harus dipisahkan.
Pémindahan kécambah dilakukan déngan hati-hati agar akar tunggang tidak putus. Péngambilan kécambah dilakukan ménggunakan bantuan solét bambu. Kécambah yang télah diambil kémudian ditanam dalam média tanam di polibag yang sudah dilubangi sédalam jari télunjuk. Akar tunggang kécambah sébisa mungkin diusahakan agar dapat bérdiri lurus dalam lubang térsébut. Sélanjutnya lubang ditutup déngan média untuk kémudian dibiarkan hingga dapat béradaptasi déngan lingkungannya yang baru.
Péméliharaan bibit
Bibit kakao dalam polibag harus dipélihara déngan baik agar tumbuh kuat dan séhat. Kégiatan péméliharaan bibit méliputi pényiraman, pémupukan, dan péngéndalian hama pényakit.
Pényiraman mutlak pérlu dilakukan agar bibit tidak méngalami kékéringan. Saat musim kémarau, pényiraman dilakukan 2 kali séhari pada pagi dan soré hari, sédangkan saat musim hujan pényiraman disésuaikan déngan kéadaan média tanam dalam polibag.
Pémupukan pada bibit kakao dilakukan sétiap 14 hari sékali sampai bibit bérumur 3 bulan. Pémupukan dilakukan déngan pupuk uréa yang télah dilarutkan dalam air. Larutan pupuk uréa dibuat déngan konséntrasi 1%, ini bérarti dalam 1 litér larutan térkandung pupuk uréa sébanyak 10 gram.Sétiap bibit disiram larutan pupuk hingga 100 ml. Sétélah pényiraman pupuk, bibit pérlu disiram kémbali ménggunakan air bérsih agar larutan pupuk uréa yang ménémpél pada bagian tanaman luruh.
Péngéndalian hama pényakit pada pémbibitan kakao dilakukan térgantung pada kondisi sérangan. Jika hama dan pényakit sépérti kutu putih, aphis, kumbang kécil, atau céndawan pémbusuk ményérang bibit, péngéndalian dapat dilakukan déngan aplikasi inséktisida sésuai dosis.
S̩t̩lah 3 bulan, bibit kakao t̩lah m̩miliki minimal 18-24 h̩lai daun, diam̩t̩r batang s̩kitar 8 mm, dan tinggi 50 Р60 cm. Bibit ini pun sudah siap untuk ditanam di lapangan atau bisa pula diokulasi dan disambung untuk m̩mp̩rbaiki kualitas bibit kakao yang dihasilkan.
Sumber : alamtani